Nội dung chủ đề bài ca cho phần Tiến Lễ
Giải đáp của linh mục Edward McNamara, Dòng Đạo Binh Chúa Kitô (LC), giáo sư phụng vụ và thần học bí tích, Giám đốc Học viện Sacerdos thuộc Đại học Giáo hoàng Regina Apostolorum (Nữ Vương các Thánh Tông Đồ)
Hỏi: Phải chăng đã có những quy luật mới để chọn những bài ca thích hợp cho phần tiến lễ? Những quy luật này có ở văn kiện nào của Giáo Hội? Mấy năm trước, chúng tôi ghi nhận có thông tin rằng lời ca của bài ca tiến lễ phải có những chữ “bánh và rượu”, nhưng không thấy có lý do nào được nêu ra. Xin hỏi có đúng là có quy luật này không? Quy luật này có hợp phụng vụ không và có áp dụng cho mọi ngôn ngữ chăng? — C.B., Manila, Philippines.
Đáp: Bài ca tiến lễ là một trong những lãnh vực trong đó có những người nêu ý kiến như là thuộc tín lý về những gì phải làm nhưng hầu như chẳng dựa trên nền tảng nào của luật phụng vụ toàn cầu cả.
Để theo đúng luật Giáo Hội hoàn vũ, nguồn quan trọng nhất là Quy chế Tổng quát Sách Lễ Rôma. Như sau:
“48. Ca nhập lễ được hát luân phiên giữa ca đoàn và cộng đoàn, hoặc cũng theo thể thức ấy, giữa ca viên và cộng đoàn, hoặc hoàn toàn do cộng đoàn hát, hoặc hoàn toàn do một mình ca đoàn hát mà thôi. Tại mọi Giáo phận Hoa Kỳ, có 4 tùy chọn cho Ca Nhập Lễ: (1) đối ca trong Sách Lễ Rôma hoặc đối ca cùng với thánh vịnh trong Graduale Romanum; (2) đối ca và thánh vịnh trong Graduale Simplex cho mùa phụng vụ; (2) một bài ca trong tuyển tập các thánh vịnh và đối ca được Hội đồng Giám mục hoặc Giám mục Giáo phận chuẩn nhận; (4) một bài ca phụng vụ thích hợp với cử hành phụng vụ, với ngày lễ hoặc với mùa phụng vụ, và cũng có sự chuẩn nhận của Hội đồng Giám mục hoặc Giám mục Giáo phận. Nếu không hát ca nhập lễ, thì tất cả giáo dân hoặc một vài giáo dân hoặc một độc viên, đọc ca nhập lễ ghi sẵn trong Sách Lễ. Nếu không có ai đọc, thì chính linh mục đọc, khi ấy ngài có thể thích ứng thành lời nhắn nhủ đầu lễ (xem số 31).”
“74. Khi đoàn rước lễ vật tiến lên, thì hát ca tiến lễ (x. số 37, b) và kéo dài bài hát ít là cho tới khi đặt lễ vật trên bàn thờ. Quy luật về cách hát ca tiến lễ cũng giống như cách hát ca nhập lễ (x. số 48). Luôn có thể hát ca tiến lễ cả khi không có rước của lễ lên.”
Không như Sách Lễ hiện hành, Sách Lễ cho hình thức ngoại thường của Thánh Lễ tiên liệu một ca tiến lễ riêng cho từng Thánh Lễ. Bản văn này không nằm trong danh sách tùy chọn nhưng thích hợp và cụ thể cho từng ngày hoặc từng mùa. Nhìn qua lịch phụng vụ, ta thấy bản văn được chỉ định cho phần tiến lễ thường được trích từ các thánh vịnh. Bản văn thường nói đến ý nghĩa ngày lễ và hiếm khi đề cập tới bánh rượu.
Ví dụ, trong các ngày lễ về Đức Maria, bản văn thường nói đến Đức Maria và, trong nhiều trường hợp, bản văn được trích từ phần đầu của kinh Kính Mừng, hoặc một câu thánh vịnh có thể áp dụng cho Đức Maria, đôi khi bản văn là một bản sáng tác, chẳng hạn cho lễ Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa, Đức Maria Nữ Vương và lễ Đức Mẹ Lên Trời.
Sách Ordo Cantus Missae quy định một ca tiến lễ cho lịch phụng vụ hiện hành. Trong lời giới thiệu, sách viết:
“13. Sau ca tiến lễ, có thể hát các câu xướng theo truyền thống, nhưng luôn luôn có thể lược bỏ ngay cả trong đối ca Domine Jesu Christe của Thánh Lễ cầu hồn. Sau mỗi câu, nhắc lại phần đối ca có đánh dấu nhắc lại.”
Tuy nhiên, vì sách này phức tạp, khó dùng, nên cứ nằm yên một chỗ. Trong những năm gần đây, sự thể này được cứu vãn ít nhiều nhờ việc phát hành các sách tiện dụng chứa đựng các phần riêng này, chẳng hạn các sách của đan viện Solesmes Dòng Biển Đức, và sách Lalemant Propers bằng tiếng Anh của nhóm Corpus Christi Watershed.
Vì thế, ít là chiếu theo luật cho toàn Giáo Hội, thì không có nhiều căn cứ để nói rằng ca tiến lễ phải luôn nhắc đến bánh và rượu hoặc luôn phải có cử chỉ tiến dâng các lễ vật.
Văn kiện hướng dẫn về thánh nhạc nhan đề “Sing to the Lord” (2007) do Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ phát hành, chỉ đưa ra các tiêu chí tổng quát cho các bài thánh ca, như sau:
“Thánh thi được hát trong giờ Kinh Sách của Giờ Kinh Phụng Vụ, giờ kinh này là thời điểm rất độc đáo để hát Thánh thi theo từng khổ thơ trong phụng vụ. Trong Thánh lễ, ngoài Kinh Gloria và một số ít những bài thánh ca viết theo từng khổ thơ đã có sẵn trong Sách Lễ Rôma và sách hát Graduale Romanum, thì những bài thánh ca cộng đồng của các nhóm hay các nước cần phải được nhà thẩm quyền thông thạo chuyên môn thẩm định theo Quy chế Tổng quát Sách Lễ Rôma các số 48, 74 và 87 thì mới được phép dùng trong phụng vụ thánh. Luật Hội Thánh hiện nay cho phép chọn các bài thánh ca bằng tiếng bản xứ làm bài ca nhập lễ, tiến lễ, hiệp lễ và kết lễ. Vì những bài thánh ca cộng đồng này tuân theo vai trò phụng vụ chính thức, nên cần phải phù hợp với tác động phụng vụ. Theo truyền thống liên tục của năm thế kỷ gần đây, có thể sử dụng một số bài thánh ca cộng đồng đến từ các truyền thống Kitô giáo khác, miễn là có bản văn phù hợp với giáo huấn Công giáo và thích hợp với phụng vụ Công giáo (số 115)”
Đôi khi khó tìm được các bài ca “thích hợp” cho phần chuẩn bị lễ vật, bởi lẽ những giây phút này trong Thánh Lễ ít được các nhạc sĩ ngày nay chú ý cho bằng phần nhập lễ và hiệp lễ. Hơn nữa, rất hiếm có các bài ca bằng tiếng bản xứ cho phần chuẩn bị lễ vật.
Quả thật là bài ca tiến lễ chỉ là một trong nhiều tùy chọn cho phần chuẩn bị lễ vật. Nếu không dùng một bài ca thì có thể dùng ca nhập lễ truyền thống bằng tiếng La-tinh, hoặc dùng bài ca truyền thống này có đặt lời tiếng Anh, hoặc dùng bài hợp xướng nhiều bè do ca đoàn thể hiện, hoặc chỉ dùng khí nhạc (ngoài mùa Chay), hoặc thậm chí không hát không đàn gì hết.
Tuy nhiên, theo văn kiện chính thức được nêu ra trên đây, khi chúng ta chọn các bản văn “thích hợp” thì có thể theo phụng vụ ngày lễ chứ không có lý do gì để chỉ dùng các bài ca có nói đến bánh và rượu.
Phanxicô dịch
